|
Nguyên Sa - Không Chỉ Có Thơ Tình
Lê Văn Nghĩa
Người yêu thơ thời trước cũng như ngày nay đều xem Nguyên Sa như một nhà
thơ tình. Có thể đây là “lỗi” của các tác giả phổ nhạc từ những bài thơ
Áo Lụa Hà Đông,
Paris có gì lạ không em quá
hay chăng? Nếu nhìn lại một chặng đường sáng tác của ông, người ta sẽ
thấy ông là một nhà triết học ( với Decartes nhìn từ phương đông), một
nhà lý luận phê bình văn nghệ ( với Một bông Hồng Cho Văn Nghệ -Một Mình
Một Ngựa) và sau cùng là
một nhà văn (với Giấc Mơ, Vài Ngày Ở Chung Sự Vụ) . Có một giai đoạn
sáng tác quan trọng trong đời ông, một bước ngoặt khi ông phải thụ huấn
ở quân trường Thủ Đức vào năm 66 mà GS Nguyễn Văn Trung trong quyển
“Nhìn Lại Những Chặng Đường Đã Qua” nhận định “Rất tiếc là khi Nguyên Sa
qua đời , hầu hết các bài viết về Nguyên Sa đều không đả động đến khúc
quặt quan trọng , rất có ý nghĩa giá trị trong sự nghiệp thơ văn của
Nguyên Sa viết vào thời kỳ làm lính. Nếu bây giờ đọc lại thơ văn thời kỳ
đó, sẽ thấy thơ văn Nguyên Sa
không phải chỉ là mà còn là Giã
Từ Khóa Đàn Anh, Giã từ nền văn chương trú ẩn”
TẬP THƠ BỊ KIỂM DUYỆT
Thật vậy, ông đã có một tập thơ nhưng không
được trình làng với bạn đọc. Đó là tập thơ “Những năm Sáu Mươi” với
những bài thơ viết về chiến tranh như “Giã từ Khóa Đàn Anh”. Và đặc biệt
là bài “Sân Bắn”: Bia lên ta thấy
thân người/Thấy ta thấy địch, thấy đời lãng du. /Thấy tay dư, thấy chân
thừa./Thấy tay nghễnh ngãng, mắt mù óc không/Một đời phơ phất hình nhân,
Thấy còn thấy hết, sau cùng thấy đau/Bia lên thấy mẹ u sầu/Giấy bồi tơi
tả cúi đầu trong ta…/Trời cao ngó xuốt thịt da/Bia lên trông cũng vật vờ
cỏ xanh,?Bia lên tìm chỗ ta nằm/Non cao đuối cẳng em còn thấy đâu…?Hầm
bia buồn đến mộ sâu/Nghìn cây nên thắp trên đầu đạn bay.”
Những bài thơ chiến tranh là những bài thơ từ chiêm nghiệm thực tế, chứ
không phải từ những tháp ngà của tình yêu, những đêm vũ trường cùng với
Mai Thảo.Ông đã ghi trong hồi ký về hoàn cảnh ra đời bài thơ nầy như
sau: “…không khí của sân bắn còn mang lại những ấn tượng thật đặc biệt.
Có những buổi tập bắn, mục tiêu ở trước mặt cố định. Những buổi tập bắn,
khác với đối tượng di động. Khi huấn luyện viên tác xạ hô lớn “bia lên”,
nhiều chục tấm bia từ một con đường hầm dài ở phía xa trước mặt được
nhất loạt đưa lên. Người SV sĩ quan thụ huấn phải bắn trúng mục tiêu
dành cho mình trong thời gian ngắn trước khi tiêng hô “hạ bia” vang lên.
Bia
là những tấm hình đầu và
thân người, nhưng không có cánh tay nào cả. Tiếng động cơ nổ đều, độ
rung của chiếc xe, kỷ niệm vang vọng những tiếng hô “bia lên”, những
tiếng nổ chát chúa kế tiếp, những tiếng reo vui “trúng hồng tâm”, tiếng
reo vui “có bằng thiện xạ rồi”, âm thanh nào trở thành sợi giây liên
tưởng mang lại cho tôi “bia lên ta thấy thân người, thấy ta thấy địch
thấy đời lãng du…”
Tập thơ gồm bốn chục bài thơ nầy tác giả đưa cho nhà xuất bản Trình Bầy
vào năm 1970 không được Bộ Thông Tin giấy phép xuất bản. Năm 1971, NXB
Trình Bầy cho in lậu tập thơ nầy trên giấy ronéo dành cho tác giả và
bằng hữu. Nguyên Sa trong bài “Bài tựa cho tập thơ bị Kiểm Duyệt”
(Trình Bầy- xuân Tân Hợi) viết “
Cho nên làm xong tập thơ của 10
năm thì phải in nó ra. Thông Tin không cho in trên nền long ly quy phụng
thì in ronéo như một phân định rõ rệt hoài niệm, về hạnh phúc và cái
thuộc về một nguồn gốc và chính nó và cũng là sự chia xẻ phân định tìm
thấy với bằng hữu.”
BỊ
TRUY TỐ RA TÒA TIỂU HÌNH
Cứ
những tưởng chỉ một tập thơ nầy bị số xui, ai mà dè đến giữa năm 72, nhà
thơ Nguyên Sa lại bị một cú “đúp” nữa. Nhưng lần nầy thì bị sao quả tạ
chiếu nặng hơn.
Số là giữa năm 1971, thời gian nhà thơ gắn bó
nhiều với tạp chí Trình Bầy, ông có viết từng kỳ truyện “Vài Ngày Làm
Việc Ở Chung Sự Vụ”. Các người lính VNCH khi còn sống thì chẳng bao giờ
biết Chung Sự Vụ là gì và ngay cả khi chết họ cũng không biết mặc dù đạn
bom vốn không mắt, vô tình đã đưa họ về với chốn cuối cùng nầy. Chốn
cuối cùng của họ không phải là những nấm mộ ở nghĩa trang mà là Chung Sự
Vụ. Nhà thơ Nguyên Sa lại càng không biết cho đến khi ông học ở bộ phận
Quân Nhu bốn tháng rưỡi vào năm 1966 tại ngôi trường nằm trong khuôn
viên trại Lê Văn Duyệt . Tại đây, ông cũng chỉ được biết đến Chung Sự Vụ
qua chương trình học nhưng chưa một lần đến thăm hay làm việc ở nơi chốn
đầy những tử thi cụt đầu, cụt tay hoặc tan rữa nầy. Nhiệm vụ của những
người lính trong đơn vị Chung Sự vụ là tìm lắp ghép những thi thể nầy
lại, sắp xếp vào quan tài và giao lại cho thân nhân về chôn cất hoặc đơn
vị nầy sẽ tự chôn cất theo yêu cầu của thân nhân. Trong quyển truyện
nầy, với một giọng văn mạnh bạo, trần tục, đôi lúc du côn không hề có
một chút xíu chất thơ, Nguyên Sa đã phơi bầy bộ mặt thối nát của “hậu
trường” quân lực VNCH qua việc hai bà vợ tranh giành cái thây ma của
Thiếu tá Nguyễn Văn Tình với đủ mọi thế lực chống lưng phía sau. Truyện
được đăng từng kỳ trên Trình Bầy vẫm im re trót lọt qua mắt được “bà hốt
, cắt đục” ( danh từ báo chí Sài gòn đặt cho bộ Thông tin) dù có quá
nhiều đoạn “mó d. ngựa”, chửi các tướng tá tưng bừng hoa lá như “khóc
biểu dương lực lượng có kèm theo chủi bới tùm lum, chủi bới chánh phủ,
chủi cả lò những thằng to đầu để chồng bà chết. Trời chu đất diệt năm
đời, mười đời chúng mầy, chúng bay ngồi ở Sài gòn, ngồi vơ vét móc hầu,
bóp cổ người ta, bắt chồng bắt con người ta đi chỗ hòn tên mũi đạn…”(trang
7). “Đồ
khốn nạn. Chúng mày là đồ khốn nạn. Tôi đã bảo rồi , mà anh ấy không
nghe, chúng mày đưa chồng
tao vào chỗ chết .Ông ơi,
ông lấy tôi được 6 tháng để tôi bụng mang dạ chữa ông bỏ, ông đi, tiên
sư cha chúng mày .Chúng nó ở Sài Gòn ăn ngon ngủ kỹ. Chúng nó xúi anh đi
ra nơi hòn tên mũi đạn. Chúng nó đẩy anh vào chỗ chết. Anh bỏ vợ bụng
mang dạ chữa . Anh ơi …Tổ sư cha chúng mày
…”(trang 17) “…bà thiếu tướng gọi
giật giọng. Trung úy tôi ra
lệnh cho ông ở đây giải quyết cho xong ông đi đâu, ông không nghe,
tôi nói ông tướng giáng cấp ông tức khắc .Trung úy
Lan đang bước nhanh dừng lại đột ngột , mặt tái nhợt trong mắt
căm phẫn ngùn ngụt. Trung úy hét lớn các người nói gì. Bàn tay đưa lên
cổ áo trái dằng mạnh, ném ra phía trước hai bông mai đồng.
Các người nói gì? Lon đó, các người mang về mà nấu mà ăn , nếu
điều đó mang lại cho các ông,
các bà sự sung sướng . Các người là một bọn bạo tàn, không phải,
bọn vô liêm sĩ, cũng không
phải, bọn trống rỗng,
bọn không tim không óc…”
Nhưng đến khi “Vài Ngày Làm
Việc Ở Chung Sự Vụ” được tạp chí nguyệt san Nhân Văn số 14 (thuộc tạp
chí Văn Học), phát hành vào tháng 6 năm 72 thì bị Bộ Thông tin ra lệnh
tịch thu và Biện Lý cuộc Tòa Sơ thẩm Sài gòn ra lệnh truy tố trước tòa
tiểu hình chánh phạm là chủ nhiệm tạp chí và tòng phạm là tác giả Nguyên
Sa vì “đã dùng báo chí để phổ
biến luận điệu có thể phương hại nền an ninh quốc gia và làm suy giảm kỷ
luật và tinh thần chiến đấu của quân đội”.
Theo Nguyên Sa, “Chung Sự Vụ là cớ quan có thật nhưng Đại đội Chung Sự
của Trung Úy Lan trong truyện là một sản phẩm hoàn toàn tưởng tượng.” Từ
năm 66 ông đã nghe đã tìm hiểu và đã…để chìm vào ký ức khi xuất ngũ. Mãi
đến năm 1971, trong một “sự xúc động có tên là khổ đau của tâm hồn trước
số phận của dân tộc trong chiến tranh triền miên” (N.Sa) đã giúp ông
viết tác phẩm nầy-một quyển “truyện có nhiều chuyện” chứ không phải là
“truyện không có chuyện”, một khuynh hướng thời thượng lúc đó.
LVN
|