Mùa Vịt
Chạy Đồng
Nguyễn
Thị Hậu
Mùa này
đường về quê
trải
giữa
những cánh đồng lúa chín. Lúa tăng vụ thân thấp trĩu nặng hạt vàng, máy
gặt đập chạy qua để lại hàng rơm ngắn và những gốc rạ sát mặt ruộng.
Trên cánh đồng đàn vịt
đua nhau
rúc mỏ nhặt lúa rơi và khoan khoái
rỉa lông khi cơn mưa chiều vừa qua. Xa xa mây xám còn vần vũ mà tia nắng
cuối ngày đã rực lên, bóng người chăn vịt ngả dài trên mặt ruộng loang
loáng nước...
Từ
thời
xa xưa khi những người lưu dân khai phá vùng châu thổ Cửu Long, mỗi năm
vào mùa nước nổi trên cánh đồng mênh mông có giống lúa trời lớn đua với
nước.
Lúa
chín mà nước còn chưa rút, người ta bơi xuồng len lỏi cắt lúa trên
ngàn. Những hạt lúa rơi rụng trong nước phù sa,
ẩn mình
trong đất mùa sau lại mọc lên những đám lúa trời
như
vì
thương
người xa xứ lạc loài tới đây.
Tại
vùng
đất phèn
sông rạch
chằng chịt, mùa
nắng cháy da mùa
mưa nước
ngập trắng trời,
con người phải lựa chọn
vật
nuôi nào
có ích
cho nghề nông
nhưng
phải biết
“sống
chung với nước”. Và họ đã tìm thấy hai con vật phù hợp nhất với đồng
ruộng miền Tây: gia súc thì có con trâu còn gia cầm là con vịt.
Con trâu khi cày ruộng lầy, khi kéo cộ* lúa trên đường gập ghềnh hay lầy
lội, mùa nắng một
cái đìa cạn
cũng đủ cho trâu
dầm mình
tránh nóng. Khi nước về cũng là “mùa len trâu”, từng bầy trâu bơi trên
biển nước về nơi gò cao tránh lũ. Còn giống
vịt là giống
dễ nuôi, ăn khỏe, lớn nhanh, đẻ nhiều, thích nghi nhanh với thời tiết
ngày khi nắng nóng tối gió lạnh se se,
đặc biệt là luôn cần môi trường nước.
Vì vậy
nghề nuôi vịt ở miền Tây
chắc
đã có từ
rất sớm.
Cánh đồng
miền Tây sau mùa gặt đây đó
những
bầy
vịt
chạy đồng
lang
thang. Vịt bầy thường có lông màu trắng, vào đầu mùa lúa chúng còn khá
nhỏ, bộ lông chưa mướt mát, nhưng chỉ sau một tuần mươi ngày ăn lúa mót,
ăn con ốc con tép... chúng thay đổi hẳn, lớn
mập
từng ngày.
Bộ
lông được tỉa rửa thường xuyên trở nên mượt mà, sau mỗi trận mưa lại
trắng tinh,
cả bầy
như những đứa trẻ vừa được tắm rửa sạch sẽ trông rất đáng yêu. Mỗi đêm
bầy vịt
tụm lại rúc mỏ vào nhau
thiếp đi,
đến hừng đông nhộn nhạo theo người băng ruộng đến cánh đồng khác.
Những
chuyến đi khảo sát miền Tây
của tôi
vào nhiều
thời điểm khác nhau trong năm, mỗi mùa là một nỗi nhớ nhưng hình ảnh bầy
vịt chạy đồng luôn mang lại cảm giác nao nao...
Những
buổi chiều hôm khi ngọn khói đốt đồng thơm
mùi rơm mới lan
theo gió,
khi bầy vịt thong thả
nghỉ ngơi
sau một
ngày
“vất vả”
kiếm ăn thì người chăn vịt cũng nhóm bếp bên cái lều nhỏ
che tạm.
Hoàng
hôn xuống rất nhanh, bóng người chập chờn bên ngọn lửa rồi từ
từ
nhòe vào đêm. Đi theo bầy vịt chạy đồng thường là
những người
đàn ông,
họ trông giống nhau trong
bộ quần
áo sẫm màu và chiếc khăn rằn
cột ngang trán,
đầu trần,
vai đeo giỏ bàng đựng mấy đồ dùng đơn sơ,
điếu
thuốc vấn trên môi, tay cầm chiếc cần câu hay cây sào dài buộc mấy cành
lá.
Ở
họ
toát
ra
vẻ cô đơn mà phóng khoáng Ra đi gặp vịt cũng lùa, gặp duyên cũng kết
gặp chùa cũng tu.
Mấy
trăm năm
khai khẩn
như
vẫn còn ngưng đọng
trong
hình ảnh họ...
Ở miền
Tây thịt vịt là món ăn
rất
phổ biến,
ai về
đây
mà không
từng thưởng thức thịt vịt luộc chấm nước mắm gừng, lai rai ba xị đế
không thể thiếu gỏi vịt
luộc
hoa chuối.
Nồi cháo
vịt nấu bằng gạo rang và đậu xanh, điểm mấy miếng huyết vịt nâu nâu, ăn
chén cháo nóng
hơi
loãng cho thêm miếng bún và nắm giá sống mới đúng kiểu miền Tây. Miền
Tây còn có cà ri vịt, vịt nấu chao bùi bùi miếng khoai cao**
hay vịt nấu khóm***
chua chua ngọt ngọt ăn hoài không ngán.
Rồi vịt bọc đất sét nướng rơm, vịt khìa nước dừa...
Chiều tối
tiếng rao hột lộn ơ...****
từ chiếc xuồng nhỏ trên có
bếp
cà ràng lập lòe than hồng bán trứng vịt lộn trứng vịt vữa,
mùi rau răm quyến rũ... Có lẽ nghề
ấp trứng vịt lộn cũng có từ lâu lắm, vì phải biết ấp trứng thì mới có
vịt bầy mà lùa ra đồng chứ loài vịt có biết tự ấp đâu?
Chén
cháo trắng
thơm mùi
lá dứa
với trứng
vịt
muối cũng
là món ăn quen thuộc lúc đêm hôm hay sáng sớm.
Mỗi
mùa
bánh
trung thu
tiêu thụ hàng trăm ngàn quả trứng muối. Và có thể nào quên nồi thịt kho
hột vịt nước dừa, món khổ qua xào trứng hay trứng hấp nấm rơm... quen
thuộc trong bữa cơm của người miền Tây?
Bữa hôm
ăn cơm với đám học trò đang đi khai quật khảo cổ ở vùng tứ giác Long
Xuyên - vùng trồng lúa lớn nhất nước - thấy có món trứng vịt chiên,
tôi
hỏi: mùa này trứng vịt tươi ngon
quá,
mà có rẻ không? Mấy đứa con gái nhanh nhẹn trả lời:
-
Dạ rẻ rề
cô ơi... mà trứng này không phải mua.
-
Ủa chớ
đâu có?
-
Dạ tụi em
đi theo bầy vịt chạy đồng lượm trứng rớt, nhìn thấy ông chủ tụi em chạy
quá trời, mà ổng cũng chạy theo... kêu lại cho thêm một mớ trứng nữa,
còn dặn bữa nào muốn ăn thịt vịt thì nói, ổng lựa cho mấy con mập mập...
Trước đây vào
mùa vịt chạy đồng, từ miền Tây
rất nhiều ghe lớn
chở đầy
vịt
và những cần xé đầy trứng vịt
ra các
chợ đầu mối hay lên thành phố.
Nhưng dịch
bệnh cúm gia cầm một dạo đã tiêu diệt hàng ngàn bầy vịt hiền lành, rồi
vịt
nuôi
trang
trại “siêu thịt” và trứng vịt
“an toàn”
bán đầy
siêu thị và quán ăn... món
thịt
vịt đồng
săn chắc mà xương mềm ngày càng ít gặp nơi phố thị.
Thiên
truyện nổi tiếng Cánh đồng bất tận của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư
như đã
đánh dấu
một khúc quanh
buồn
của nghề
nuôi vịt chạy đồng. Mỗi năm đi về những con đường miền Tây vào mùa này
lại thấy
bầy
vịt chạy đồng vắng hơn năm trước...
An Giang
19.7.2019
* Xe thô sơ
**Một
loại khoai sọ nhưng củ lớn.
***
Dứa, thơm
****
Người miền Tây thường gọi là hột vịt
|