|
LUậT KHOA
Vì sao người Mỹ gốc Á khó tìm đồng minh khi bị kỳ thị?
Chiếc huy hiệu thiểu số kiểu mẫu khiến người gốc Á trở nên vô
hình trong xã hội Hoa Kỳ.
Harriet Nguyen
Hôm 17/3, đài NBC News đăng một dòng tweet với nội dung “Làm thế nào để
người Da Đen có thể là đồng minh mạnh mẽ của cộng đồng người Mỹ gốc Á
lúc này” kèm theo một bài
viết về cách mà liên minh các nhóm sắc dân thiểu số Mỹ có thể giúp
chống lại sự thù ghét, phân biệt sắc tộc.
Trái với nội dung kêu gọi đầy tính đoàn kết, hỗ trợ người Mỹ gốc Á, hàng
loạt các bình luận ở dưới lại mang màu sắc tiêu cực. Một trong số đó có
nội dung như sau:
“Mấy người thật cả gan khi dám kêu gọi người Da Đen đấu tranh cho một
nhóm người đã từng phân biệt đối xử với chính người Da Đen. Người Mỹ Da
Đen đã đấu tranh đủ rồi… và nó đã đem lại lợi ích cho tất cả sắc dân
thiểu số của đất nước này. Những người khác phải tự đấu tranh lấy cho
chính họ.”
Bình luận này có tới 7.300 lượt yêu thích. Một loạt những bình luận sau
đó cũng đều có nội dung tương tự: Người Mỹ gốc Á hãy tự lo lấy đi!
Không thể không đau lòng khi đọc những bình luận trên, nhất là khi ngày
càng nhiều vụ tấn công người gốc Á trở nên bạo lực và táo tợn hơn.
Chuyện gì đang xảy ra ở nước Mỹ? Phải chăng giờ đây ngay cả các sắc dân
da màu cũng căm ghét người gốc Á chúng ta? Để trả lời câu hỏi này, có lẽ
chúng ta cần lùi lại một bước, hãy thử “tiên trách kỷ, hậu trách nhân”.
Thiểu số “kiểu mẫu” vô hình
Từ Vũ Hán, Trung Quốc, dịch bệnh COVID-19 lan đến Hoa Kỳ trong một bối
cảnh chuyển giao chính trị không thể gay gắt và chia rẽ hơn.
Mỹ đã từng được xem là chốn thiên đường cho cả những con chiên Thanh
giáo lẫn những kẻ tha hương tìm đến bến bờ tự do, nhưng COVID-19 đã vạch
trần những góc khuất tăm tối nhất, khoét sâu khác biệt tư tưởng tả –
hữu, tích tụ dần thành một quả bom nổ chậm, chỉ chờ chực nổ.
Hồi tháng 3/2020, Donald Trump công khai gọi virus corona là “virus cúm
Tàu” (Chinese virus).
Đó là một cách gọi có lẽ không sai về lý, nhưng nó lại như một chiếc mũi
dùi thô bạo đâm thủng lớp vỏ mỏng manh của quả bóng hận thù, từ đó làm
bùng phát hàng loạt các cuộc tấn công đối với người gốc Á.
Đến cuối năm 2020, khi chứng kiến một người phụ nữ da nâu đứng cạnh Joe
Biden trở thành người phụ nữ gốc Á đầu tiên giữ chức phó tổng thống Hoa
Kỳ, người ta dễ tưởng rằng những cuộc tấn công người gốc Á sẽ thuyên
giảm. Tuy nhiên, khi dịch bệnh ngớt đi ở một số bang, cuộc sống dần quay
trở lại nhịp độ cũ, các vụ việc tấn công người gốc Á thay vì giảm lại
ngày càng gia tăng.
Có lẽ những người bất ngờ hơn ai hết là cộng đồng châu Á, vốn trước giờ
sống như những thành viên ngoan ngoãn của xã hội Hoa Kỳ. Họ chọn cách
sống khép kín thu mình, không muốn gây phiền phức với ai, nhưng giờ lại
trở thành nạn nhân của nạn phân biệt chủng tộc.
Mặt trái của chiếc huy hiệu “thiểu số kiểu mẫu”
Định kiến “model minority” (thiểu số kiểu mẫu) ban đầu như một chiếc huy
hiệu được sắc dân châu Á đeo lên mình một cách tự hào, như một lời minh
chứng rằng: “Chúng tôi cũng là dân nhập cư, nhưng chúng tôi thành công,
chúng tôi hòa nhập rất tốt với xã hội Hoa Kỳ là đằng khác”. Nhưng cũng
chính những chiếc huy hiệu ấy lại trở thành gông cùm của áp lực phải
thành công, đồng thời che lấp những góc khuất, những nỗi ê chề của sắc
tộc gốc Á – vốn thường rất trọng sĩ diện.
Những đứa trẻ gốc Á không có kết quả học tập hay sự nghiệp thành công
đúng như kỳ vọng của gia đình và định kiến của xã hội thì gần như bị xem
là thất bại. Điều này có thể thấy rõ nhất qua trường hợp những người
Việt từng bị tù tội khi còn là thanh thiếu niên. Dù được mãn hạn tù,
được chính quyền và xã hội Mỹ nói chung chào đón tái hòa nhập, họ vẫn bị
chính cộng đồng của mình coi như một vết nhơ.
Khi nhiều người gốc Á như Việt Nam, Campuchia bị chính quyền Trump trục
xuất về nước vào thời điểm 2018-2019, cộng đồng người gốc Á gần
như chẳng đoái hoài đến họ.
Vì người châu Á quá thành công, quá nghe lời, quá cam chịu, và quá lười
tham gia chính trị, gần như họ trở nên vô hình trong xã hội Hoa Kỳ. Thói
quen sống quây quần trong cộng đồng khiến người Việt càng thiếu tương
tác với các nhóm sắc tộc khác. Nghệ sĩ hài gốc Việt Ali Wong từng đùa
trong một phân đoạn thuộc series hài độc thoại (standup comedy) “Baby
Cobra” là bà mẹ gốc Việt của cô không có tới nổi một người bạn da đen.
Chi tiết gây cười này làm nổi lên một định kiến ngấm ngầm trong cộng
đồng người gốc Á, trong đó có người Việt, mà ít ai dám thẳng thắn thừa
nhận: sự coi thường, khinh miệt với những cộng đồng người da màu khác.
Chính vì những thái độ thiếu cảm thông và thấu hiểu này, họ càng ít tham
gia ủng hộ các phong trào đấu tranh đòi quyền lợi cho các nhóm sắc tộc
thiểu số ở Hoa Kỳ như Black Lives Matter.
Lực cản hòa nhập
Có hai lực cản lớn dẫn đến chậm trễ trong việc hòa nhập vào xã hội Mỹ
của người gốc Á. Đầu tiên là lực cản đến từ bên trong. Nhiều người gốc Á
dường như cũng không coi chính mình là người Mỹ. Khi nhiều người thuộc
thế hệ trước ra đi với tâm thế người tị nạn, họ mong muốn một ngày trở
về cố hương, phục dựng lại những giá trị xưa cũ. Vì vậy, họ mang tâm thế
sống nhờ, sống tạm.
Lực cản còn lại đến từ bên ngoài. Về diện mạo, người gốc Á vẫn luôn bị
xem là quá khác biệt so với nhóm sắc dân da đen hay gốc Mỹ Latin. Một
người gốc Á, dù sinh ra và lớn lên ở Hoa Kỳ, vẫn thường phải đối mặt với
những câu hỏi, câu nói ngớ ngẩn như “bạn thực sự đến từ đâu?” hay “tiếng
Anh của bạn tốt thật đấy”.
Đặc biệt với cộng đồng gốc Việt, có thể thấy, thế hệ lớn tuổi thì từ
chối hòa nhập, sống như mình ở đất khách, đến cả lá phiếu cử tri trong
tay cũng không
tin nó là của mình. Họ sống ở đất nước bầu cử tự do mà vẫn cứ mong
được bỏ một lá phiếu ở quê hương độc tài. Trong khi đó, thế hệ trẻ thì
khao khát và có khả năng hòa mình vào dòng chảy sắc tộc hơn, nhưng vô
tình bị tách ra rìa.
Và rồi giờ đây, khi chính họ trở thành nạn nhân mới nhất của tình trạng
phân biệt chủng tộc, nỗi ám ảnh của những trại tạm giam người Mỹ gốc
Nhật thời Thế chiến II đột nhiên khiến tất cả bất giác rùng mình. Nhưng
nhiều người gốc Á, vì quá mải theo đuổi danh vọng và tiền tài, đã quá xa
rời những cộng đồng đấu tranh vì quyền lợi cho những người như chính họ.
Họ đã ở bên lề xã hội quá lâu, chọn cách đứng ngoài rìa của những cuộc
tranh đấu đầy mồ hôi và nước mắt. Vì vậy, cũng chẳng ngạc nhiên khi đến
một lúc, họ cũng bị cho ra rìa một cách lạnh lùng không thương tiếc.
Đã đến lúc người Mỹ gốc Á nói chung, và người gốc Việt nói riêng cần xác
định danh tính của mình. Chúng ta là người Mỹ hay người Việt?
Là người Mỹ thì chúng ta có lẽ cần phải nói tiếng Anh. Là người Mỹ,
chúng ta phải biết cách hòa nhập và sống chan hòa với các sắc tộc khác.
Là người Mỹ, hãy đi bầu, hãy tham gia tranh cử. Là người Mỹ, phải biết
lên tiếng trước những bất công trong xã hội, dù nó có liên quan mật
thiết đến chúng ta hay không.
Vì biết đâu, một ngày nào đó, chính chúng ta lại trở thành nạn nhân. |