SÀI GÒN NHỎ
5-2-22

https://saigonnhonews.com/thoi-su/chuyen-hoi-huong-dau-nam/

Chuyến hồi hương đầu năm

Ghi nhận sau chuyến đi từ Mỹ về Việt Nam trong ngày tết Nhâm Dần

Bình Phương

Sáng mùng một Tết Nhâm Dần, sân bay quốc tế San Francisco vắng lặng chưa từng thấy. Chỉ có khu làm thủ tục của hãng hàng không Nhật Bản Japan Airlines có một nhóm người xếp hàng giữa một sảnh rộng mênh mông. Tiếng Việt râm ran; đa số hành khách của chuyến bay JL 57 từ San Francisco đi Tokyo là người Việt – những người tha hương đang tìm về nhà ngày Tết, khi tất cả các gia đình đều đã đoàn viên bên mâm cơm đầu năm.

Sau nhiều ngày chờ đợi và lùng sục trên mạng với sự hỗ trợ của chương trình Google Flights, cuối cùng tôi cũng tìm được một chiếc vé về Việt Nam với giá phải chăng, không theo những “chuyến bay giải cứu” với giá trục lợi trên trời do nhà nước Việt Nam tổ chức, mà cũng chưa được bay với giá bình thường như thời trước COVID. Trong số khách đi cùng chuyến, có người mua được vé về Saigon giá chỉ $550, cao nhất cũng chỉ hơn $1,000 cho hạng vé economy một chiều. So với các chuyến bay giải cứu của Việt Nam có giá vé từ $3,700 trở lên thì các mức giá $500-$700 của Japan Airlines đã là “mơ ước”. Cũng về Saigon nhưng tuyến bay thẳng của Vietnam Airlines có giá vé không dưới $1,800, gần bốn lần giá vé của chúng tôi. Sắp tới khi nhiều hãng hàng không nước ngoài quen thuộc như Eva Air, China Airlines của Đài Loan, Korean Air và Asiana của Nam Hàn, ANA của Nhật Bản hoặc Singapore Airlines nối lại việc chở khách tới Việt Nam thì giá vé có thể còn hạ xuống nữa. Hiện thời khách đi về Việt Nam chưa có nhiều lựa chọn về giá.

Và như chúng tôi đã đưa trong các bản tin trước, do các ngành hàng không, du lịch đều đã ngấp nghé bờ vực phá sản, chính quyền Hà Nội đã phải thay đổi chính sách chống dịch theo hướng mở cửa, thông thoáng hơn. Chuyến bay của chúng tôi sẽ đáp xuống phi trường Tân Sơn Nhất vào đêm mùng hai Tết, tức là ngày 2 tháng Hai 2022, thời điểm bắt đầu thực hiện việc bãi bỏ yêu cầu xét nghiệm và cách ly người từ nước ngoài nhập cảnh. Điều đó có nghĩa là người nhập cảnh được tự do về nhà sau khi đã hoàn thành việc khai báo y tế với nhà chức trách, trong đó có thông tin xác nhận đã tiêm chủng vaccine đầy đủ và có kết quả xét nghiệm âm tính với coronavirus.

  Tại phi trường San Francisco, ngoài thẻ tiêm chủng và giấy chứng nhận không nhiễm coronavirus do một phòng thí nghiệm của Mỹ cấp, hành khách đi về Việt Nam còn được yêu cầu xuất trình tờ khai y tế theo yêu cầu của nhà cầm quyền Hà Nội. Khách vào trang mạng tokhaiyte.vn của Bộ Y Tế Việt Nam khai báo về tình trạng tiêm chủng, kết quả xét nghiệm COVID-19 và một số thông tin khác rồi nhận về một tờ khai có mã QR Code để tiện theo dõi; hành khách phải lưu (save) tờ khai này vào máy điện thoại để xuất trình cho cơ quan y tế khi về tới Việt Nam.

Cũng có thể tải về và cài vào máy điện thoại một ứng dụng (application) có cái tên dài dòng là Vietnam Health Declaration từ kho ứng dụng Google Play hoặc Apps Store của Apple để thực hiện việc khai báo trước khi lên máy bay. Nhiều người ở Mỹ gặp khó khăn khi làm tờ khai y tế do cách soạn chương trình điện toán của Việt Nam có nhiều chỗ bất hợp lý, chẳng hạn như buộc người khai phải có số điện thoại ở Việt Nam. Nhưng chỉ cần khéo léo một chút, hành khách có thể vượt qua và thực hiện khai báo theo yêu cầu.

Chuyến bay từ San Francisco về Tokyo khá vắng khách, trên chuyến bay có người chiếm nguyên một dãy ghế, tha hồ nằm nghỉ như khách hạng thương gia. Chuyến bay từ Tokyo về Saigon thì ngược lại, khách ngồi kín các dãy ghế có lẽ do chuyến này tập trung khách từ nhiều nguồn cùng đi về Việt Nam; có người về từ Seattle, Los Angeles, Houston, Dallas, Chicago, nhiều thành phố lớn khác ở Mỹ cũng như người Việt làm ăn sinh sống tại Nhật Bản.

Sau hơn 19 tiếng đồng hồ bay và đổi máy bay ở Nhật, chúng tôi về tới Saigon khuya mùng hai Tết. Mới vài hôm trước, người về bị buộc phải xét nghiệm nhanh khi xuống khỏi máy bay, những ai âm tính với virus thì được về nhà nhưng phải khai báo với quan chức y tế địa phương và tự cách ly ba ngày, những người bị dương tính thì bị cách ly tập trung tại một khách sạn nào đó do khách chọn.

Do chính sách của nhà cầm quyền thay đổi từ ngày 1 Tháng Hai, chúng tôi không phải xét nghiệm virus tại phi trường Tân Sơn Nhất, thay vào đó chỉ cần trình tờ khai y tế trên điện thoại, có mã vạch QR Code đã làm khi còn ở Mỹ, tại các bàn kiểm soát y tế gần cửa xuống máy bay. Nhân viên y tế mặc áo quần bảo hộ cá nhân sẽ kiểm tra tờ khai y tế của từng người, cùng với bản ghi kết quả xét nghiệm COVID-19 và thẻ tiêm chủng rồi in phiếu xác nhận ra giấy, đóng dấu để khách làm thủ tục nhập cảnh vào Việt Nam.

Như vậy, so với thủ tục thông thường, việc nhập cảnh Việt Nam chỉ có thêm việc kiểm tra tờ khai y tế mà không đòi hỏi xét nghiệm hay trình những thứ giấy tờ khác. Vì tờ khai này đã được kiểm tra khi làm thủ tục lên máy bay ở Mỹ, chỉ những người không bị nhiễm virus mới được bay nên hầu như không ai bị vướng mắc. Một vài trường hợp nhân viên kiểm tra gây khó dễ khi cho rằng kết quả xét nghiệm đã quá thời hiệu 72 giờ, thẻ tiêm chủng không rõ ràng v.v… nhưng hầu hết đều được cho qua sau khi “khổ chủ” biết điều bằng cách chi ra vài chục đôla lót tay.  

Chuyện “lót tay” lại tái diễn tại khu vực hải quan khi hành khách đưa hành lý lên máy soi chiếu để kiểm tra. Về thăm quê ngày Tết gần như ai cũng mang nhiều quà để tặng thân nhân, gia đình dịp lễ lạt  đầu năm nên nhiều người “được” nhân viên hải quan thăm hỏi tận tình; nhất là những người trong hành lý có những thứ hàng hóa đắt tiền như máy điện thoại iPhone, mỹ phẩm cao cấp. Muốn kiểm tra nhanh để ra chỗ người thân chờ đón bên ngoài, nhiều người đã phải lì xì cho nhân viên kiểm tra, đó là lý do mà khi chờ máy bay tại Nhật tôi thấy một số người nhờ những người đi cùng đổi tiền, đổi những tờ $100 thành giấy bạc $20 để tiện qua cửa hải quan.

Cũng do dịp Tết và đường bay thương mại vừa mở lại nên nạn phá khóa va li hành lý, rạch thùng giấy để ăn cắp đồ ở sân bay Tân Sơn Nhất lại tái diễn. Loan Nguyễn, cô gái hàng xóm San Jose đi cùng chuyến với chúng tôi bị mất gần hết những món quà mà cô mang về để tạ ơn hàng xóm láng giềng đã lo hậu sự cho thân mẫu của cô qua đời vì COVID chỉ mới hai tuần trước.

Với Loan, chuyến hồi hương lần này thực sự để lại những ấn tượng rất buồn. Tháng trước, nhận được tin mẹ yếu nặng đang hấp hối ở Kiên Giang nên vội vã liên lạc với Tổng lãnh sự quán Việt Nam đặt mua vé “chuyến bay giải cứu” để về nhà, với giá $4,900. Rủi cho cô, trước giờ bay cô đi xét nghiệm và bị dương tính với coronavirus; không lên máy bay mà cũng không lấy lại được tiền vé; khi cô biết kết quả xét nghiệm không chính xác thì không còn chuyến bay giải cứu nào nữa. Rồi mẹ cô qua đời trong cảnh đơn chiếc vì cha cô cũng đã mất mấy tháng trước vì con virus quái ác. Lần này thì cô quyết tâm về nhà và mua vé cùng chuyến với chúng tôi, giá vé khứ hồi chỉ mất $2,100. Cái rủi của chuyến này là va li hành lý của cô bị bẻ khóa, những món quà cô mang về mất gần hết, chỉ còn lại áo quần và những đồ lặt vặt. Cô đành chịu vì không biết kêu kiện vào đâu.

Với những người về Saigon, ra khỏi sảnh sân bay Tân Sơn Nhất, hòa vào dòng người đông đúc và cái không khí nóng ẩm miền nhiệt đới, coi như là đã kết thúc chặng đường hồi hương khá nhiêu khê trong thời COVID. Những vòng tay ôm và mâm cơm ngày tết đang chờ họ ở nhà.

Nhưng với những người tiếp tục đi về các tỉnh thành phố khác thì vẫn còn phải tiếp tục khai báo y tế. Hóa ra cái tờ khai y tế mà nhân viên y tế phát cho mỗi người khi xuống máy bay chỉ có giá trị khi nhập cảnh từ nước ngoài mà lại không có tác dụng khi đáp máy bay nội địa đi về các địa phương ngoài Saigon. Theo quy định của Bộ Giao Thông Việt Nam, hành khách đi máy bay nội địa phải cài đặt vào điện thoại một ứng dụng theo dõi y tế có tên là PC-COVID và lại tiếp tục khai báo để nhận một mã QR Code khác. Không có nó thì không thể lên máy bay và cũng không thể vào các nhà hàng, các điểm đông người trong các thành phố cả nước. Cũng như ứng dụng tokhaiyte.vn nói ở trên, ứng dụng PC-COVID cũng đầy lỗi về lập trình điện toán, người dân cả nước bị buộc phải cài đặt và sử dụng nhưng xem ra họ chỉ làm chiếu lệ, để đối phó với sự kiểm tra của nhà chức trách hơn là sử dụng như một công nghệ để theo dõi, truy vết sự truyền nhiễm của virus.

Cũng sử dụng công nghệ điện toán để theo dõi tình trạng nhiễm hay không nhiễm COVID của người dân nhưng xem ra ở Việt Nam mỗi bộ ngành mỗi địa phương là một lãnh địa riêng, không ai chịu ai; Bộ Y Tế không thừa nhận bản khai của Bộ Giao Thông và ngược lại. Tình trạng cát cứ, ai cũng muốn thể hiện quyền lực như vậy đang làm cho công cuộc chống dịch đã rối càng thêm rối, và người dân phải cắn răng chịu đựng tất cả mà không dám thở than.

Cuối cùng, sau hai chặng bay quốc tế và nội địa, tôi đặt chân vào nhà chiều mùng Ba Tết, đúng lúc cả gia đình đang cúng “tiễn ông bà”, kết thúc một mùa tết khá ảm đạm – cái tết năm COVID thứ ba. Đại dịch đã có dấu hiệu thuyên giảm, cả ở Việt Nam, nhưng những tang thương khổ ải mà nó gây ra vẫn còn vết hằn trên gương mặt và số phận những người dân quê tôi.