|
FB Phạm Lan Phương
Chị Nga Phạm Khải Đơn
Khi
tôi rời nghề báo năm 2016, rất nhiều sếp và đồng nghiệp hỏi tôi vì sao.
Tôi chỉ chọn trả lời vì tôi không khỏe và muốn thay đổi cuộc sống của
mình. Tôi
mất rất nhiều thời gian để quyết định viết ra điều này. Và nó không phải
chuyện hay ho gì, với toàn bộ ký ức nghề nghiệp của tôi và cách đồng
nghiệp sẽ nhìn tôi. Tôi
đến BBC Tiếng Việt làm việc ở Bangkok năm 2015. Sếp của tôi là nhà báo
Nga Phạm - trưởng bộ phận biên tập ban tiếng Việt tại Bangkok bấy giờ.
Trước khi sang Bangkok, bạn thân của tôi có nói Bangkok là thị trường an
ninh nổi tiếng ở Đông Nam Á, nhưng tôi không quan tâm lắm vì thực sự chỉ
hành nghề bình thường. Chị
Nga đối xử với tôi khá ổn. Và một hôm mời tôi đi ăn cùng một "phóng viên
VOV" tên Xuân Hùng. Chị gửi gắm tôi cho Xuân Hùng, nói tôi hãy theo anh
ấy đi viết báo, và dặn dò anh hãy giúp tôi.
*** Tuy
rất mềm mỏng và quan tâm, chị Nga thường xuyên kiểm tra xem tôi đi đâu,
làm gì, với ai. Một lần tôi đăng ảnh cùng nhà báo Nguyễn Tập đi ăn, vì
anh là bạn từ rất lâu rồi của tôi. Chị Nga sau đó trong văn phòng cũng
nói bóng gió, em cũng biết thằng Tập ấy hả, cẩn thận kẻo nó là an ninh
đấy. Tôi
có một bạn thân học thạc sĩ ở Chulalongkorn và chúng tôi thường đi ăn,
do anh biết nhiều về văn hóa Thái và tôi cần học về nơi mình đang sống.
Tương tự, chị Nga sẽ nói em nên cẩn thận với mấy thằng đấy, chẳng biết
chúng làm cho ai đâu. Bạn tôi là một nhà nghiên cứu về kinh tế thể thao.
Tôi cũng không hiểu vì sao chị phải cảnh báo thường xuyên vậy. Một
tuần làm việc của tôi kéo dài 5 ngày. Theo luật của London và Bangkok,
nếu tôi làm quá 8 tiếng thì phần thêm giờ phải tính tiền. Tuy nhiên, văn
phòng London thường sẽ nhận việc chính xác sau khi tôi hết giờ, và tôi
có thể nghỉ ngơi. Ngày cuối tuần, nếu không có ca trực, tôi nghỉ 2 ngày.
Vì tôi yêu thích Thái Lan và thích đi du lịch, nên những ngày nghỉ tôi
hay đi. Một lần tôi đăng FB là đi chơi ở tỉnh. Chị Nga gọi điện thoại:
"Em đi đâu thì phải báo chứ?" - Tôi bắt đầu cảm thấy cuộc sống của mình
bị người đàn bà này kiểm soát từng giờ, từng người. Gần
năm làm việc ở BBC, tôi gần như không được đi công tác và chỉ ngồi văn
phòng gọi điện thoại phỏng vấn. Đó không phải là ước mơ của tôi khi trở
thành nhà báo. Và tệ hơn, là phóng viên ở văn phòng nước ngoài. Tất cả
đề xuất đi công tác của tôi đều không được chấp thuận. Chị Nga tự mình
đi công tác, không cho phép bất cứ phóng viên nào dưới quyền đi. Chỉ có
chị được tỏa sáng và không bao giờ văn phòng Bangkok có thể có ai giỏi
hơn chị. Nghĩ tới BBC là phải nghĩ tới Nga Phạm. Sau
đó tôi được biết trong 11 năm chị Nga làm sếp ở BKK, đã có 10 người ở
cùng vị trí của tôi nghỉ việc, gần như mỗi năm/người. Có người chị ném
dép vào mặt ngay trong văn phòng chỉ vì họ đi làm trễ. Chị
Nga rất thích chê đồng nghiệp ở Việt Nam hèn. Câu chị thích nói là bọn
nó hèn thế. Nhưng chị có thể rung đùi ở Bangkok ngồi gọi điện thoại với
cái hộ chiếu Anh Quốc. Chị đâu có sống ở Việt Nam, với mức lương chỉ vừa
đủ sống và thường xuyên bị kiểm duyệt. Nhưng trong mắt chị, đồng nghiệp
báo chí ở Việt Nam hèn. Dù chị vẫn đi hỏi xin contact họ thường xuyên.
Tôi tự hỏi, chị có hiểu cái hèn mà chị chế nhạo chính là chỗ cho chị số
điện thoại không. Chị
Nga rất thích than phiền về giọng tiếng Anh nặng accent của tôi, chê tôi
viết sai chính tả tiếng Anh, bằng cách gửi thư chung vào hộp mail của
tòa soạn. Tuy lúc đó tôi đã có thể viết tiếng Anh khá ổn, những lần chị
công khai chê là "ôi tiếng Anh giọng nặng thế" hoặc trực tiếp reply
email CHO CẢ VÙNG chỉ ra lỗi chính tả của tôi đã làm tôi mất hoàn toàn
tự tin. Tôi nghĩ rằng mình hoàn toàn không có khả năng gì và chị là
người giỏi nhất văn phòng. Chị cũng làm vậy với tất cả các đồng nghiệp
khác, thậm chí chê các phóng viên báo khác là nói tiếng Anh ghê quá. Tôi
mất 6 năm sau đó để hiểu đó là cách người da trắng cai trị thuộc địa của
họ dùng ưu thế ngôi ngữ chính của họ để mỉa mai và xem thường đồng
nghiệp có ngôn ngữ hay giọng địa phương. Chị Nga rất tự hào chị có thể
nói tiếng Anh giọng Anh. Và chị dùng điều đó để tấn công tất cả những
người không thể liếm ass Anh như chị. Sáu
năm sau, tôi phải đi học một chương trình thạc sĩ viết văn của Fulbright
để hiểu ở California, nơi tôi có thể tham gia trình diễn, đọc thơ, viết
sách, thuyết trình, đoạt giải với tất cả cái tiếng Anh "giọng Việt" mà
chị đem ra chê cười suốt thời gian công tác ở BBC. Tôi phải luôn mang ơn
Fulbright và các giáo sư đã dạy tôi rằng accent không phải là điều để
mình tủi hổ hay hèn kém hơn người khác. Chị thì khác, chị dẫm đạp lên
đồng nghiệp trẻ để được tỏa sáng.
ANH HÙNG VOV Anh
Hùng VOV mà chị giới thiệu có vẻ là người khá giả và hào phóng. Mỗi tuần
anh đều mời tôi đi ăn tối, liên tục mời tôi uống, và sau đó hỏi tôi ai
viết bài gì trên BBC. Vì nguyên tắc tòa soạn, tôi thường trả lời là cả
ban làm, trừ khi bài có đề tên phóng viên thì tự người đó làm. Một
giai đoạn có hạn hán dữ dội ở sông Mekong. Anh Xuân Hùng một hôm mời tôi
đi ăn và đưa điện thoại cho tôi xem một clip "bọn Thái ăn cắp nước từng
dòng chính Mekong" và hỏi BBC có muốn đăng không anh cho xài free. Tôi
từ chối vì đó không phải clip mình sản xuất. Sau đó, vài bạn phóng viên
BBC Thái nói với tôi anh Hùng cũng sẵn sàng cho họ clip tương tự. Bẵng
đi rất lâu sau, một lần tôi gặp bạn tôi. Hôm đó anh mời tôi đi ăn tối và
nói: Hôm nay anh gặp một anh bên an ninh, để giới thiệu cách đưa phụ
tùng xe máy về bán ở Hà Nội. Bạn tôi làm nghề buôn phụ tùng, và bạn nào
chơi xe máy đều biết là phụ tùng bên Thái rất đa dạng, chất lượng tốt,
người Việt hay "xách tay" về bán. Đến
bữa ăn tối, "anh an ninh" đó xuất hiện và đó là Xuân Hùng. À, vậy ngoài
việc làm phóng viên VOV anh Hùng còn làm an ninh chìm phụ trách buôn phụ
tùng xe máy, lúc đó tôi nghĩ vậy. Tôi
cảm thấy bất an vì nhà báo mình quen biết sao lại xuất hiện với vị thế
này. Vì
vậy, tôi dành chút thời gian hỏi các đồng nghiệp ở Việt Nam thì biết:
với các đài/báo quốc gia của Việt Nam hoạt động ở nước ngoài, team làm
việc thường có 2-3 người. "Em chỉ cần để ý xem người đó biết tác nghiệp
không thì biết họ là nhà báo, thằng còn lại chắc chắn là an ninh". - Bạn
tôi giải thích. Tôi chưa từng thấy anh Hùng cầm micro tác nghiệp dù ngay
trong các cuộc họp báo. Chị
Nga đã giao tôi cho anh Hùng an ninh ngay từ tuần đầu tiên tôi sang
Bangkok như vậy
*** Tôi
có tất cả dữ liệu về chuyện chị mỉa mai, tấn công, nhắn tin tôi. Và tôi
biết chị có cộng tác với an ninh. Đó cũng là lúc tôi trả lời được câu
hỏi vì sao BBC thường không có đề tên phóng viên trừ khi tường thuật
video trực tiếp hay bình luận, mà tại sao an ninh ở VN có thể biết tường
tận ai viết bài nào như vậy. Tôi trao đổi điều này với lãnh đạo của BBC
Tiếng Việt. Đáp lại điều đó, mọi người nói tôi "hãy kiên nhẫn". Đến một
thời điểm, tôi rơi vào hoảng sợ vì không thực sự biết đồng nghiệp của
mình là ai và ai sẽ đâm dao sau lưng mình. Tôi
viết một thư phàn nàn vì bị bully và gửi cho lãnh đạo vùng và công đoàn,
kèm theo tất cả những bằng chứng tôi có được. Lãnh đạo vùng phỏng vấn
tôi khoảng một giờ. Và mọi thứ rơi vào im lặng. Vài tháng sau đó chị Nga
bị thôi chức ở văn phòng Bangkok. Tôi biết đó chẳng phải là công của
mình. Nhưng tôi luôn cảm thấy an tâm rằng mình đã không im lặng trước
một kẻ ti tiện trong nghề báo, ăn bám vào các đồng nghiệp tại Việt Nam
và sẵn sàng dẫm đạp lên những đồng nghiệp yếu thế hơn bà. Tôi
quyết định nghỉ việc ở BBC vì không muốn làm việc cho một tổ chức nơi
lãnh đạo người Việt có thể cát cứ và cưỡi lên đầu các đồng nghiệp khác,
nhất là đồng nghiệp trẻ từ Việt Nam mới vào nghề. Họ có hộ chiếu Anh
Quốc, họ ngồi yên thoải mái làm việc như công chức. Trong khi phóng viên
người Việt như tôi mang hộ chiếu Việt Nam, tình trạng an toàn không hề
biết sẽ ra sao. Nhưng họ đã thờ ơ ngay cả khi tôi báo cáo một vấn đề
nghiêm trọng như vậy. Tôi cảm thấy tờ báo không xứng đáng là nơi công
tác của mình, nơi không bảo vệ các đồng nghiệp tại văn phòng địa phương. Nói
về tự do báo chí, tôi chỉ thấy chị Nga Phạm quả thật là ghê tởm. Chị
được làm báo trong môi trường tự do, nhưng chị cộng tác với an ninh, coi
thường các đồng nghiệp trong nước. Chị đúng là nô lệ của kiểm duyệt chứ
ai.
*** Tại
sao tôi phải mất 7 năm để viết ra điều này? - Chỉ là viết để cho những
nhân vật/đồng nghiệp tưởng chị vẫn đang làm ở BBC biết là chị đã bị nghỉ
việc rồi. Chị vẫn để linkedin của chị là Nga Pham BBC và khiến nhiều
người tưởng chị vẫn làm việc ở đây. Dạo gần đây, chị vẫn dùng cái tên
Nga Pham BBC đó để đi tấn công các đồng nghiệp trẻ khác mà tôi biết,
bằng các dạng thư than phiền đầy trịch thượng như thể chị là phóng viên
dày dạn kinh nghiệm . Khải
Đơn |