Telegraph 28-10-13

China's impossible contradiction

Những mâu thuẫn không thể giải quyết của Trung Quốc

Ambrose Evans-Pritchard

Nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình sắp tiết lộ kế hoạch cải tổ kinh tế trên quy mô rộng lớn tại Hội Nghị Trung Ương 3 của Đảng vào tháng tới. Kế hoạch này sẽ tấn công vào con khủng long doanh nghiệp nhà nước và bộ máy xin cho của Đảng.

Tuy nhiên, ông ta vẫn muốn tăng cường sự kiểm soát chặt chẽ của một nhà nước độc tài một đảng, một hệ tư tưởng. Sau đây là bài tường thuật đáng chú ý của Hoàng Tương Duy trên tờ Tin Sáng Hoa Nam (South China Morning Post).

Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Nhà nước (TTNCPTNN) vừa đưa ra lộ trình của các biện pháp cải tổ kinh tế. Đề xuất này được nghiên cứu, xem xét một cách nghiêm túc vì nó được chấp bút bởi không ai khác ngoài chính người có chủ trương cải tổ Lưu Vĩ cùng cánh tay phải của Chủ tịch Tập về các vấn đề kinh tế, ông Lưu Hạc.

Vấn đề ở đây là các đề nghị này mâu thuẫn với các phát hiện cốt lõi trong bản thông cáo chung của TTNCPTNN và Ngân Hàng Thế Giới. Bản đệ trình này chỉ ra rằng Trung Quốc sẽ không thành công khi nhảy vào giai đoạn phát triển kinh tế tiếp theo và sẽ suy thoái trong cái “bẫy lợi tức trung lưu” trừ khi Trung Quốc chấp nhận toàn bộ lối tư duy tự do hiện đại. Bản kiến nghị không nhắc trực tiếp đến vấn đề dân chủ, nhưng rõ ràng là có hàm ý như vậy.

Bản tường trình năm 2012 đã cảnh báo rằng Trung Quốc sẽ có nguy cơ chạm mức trần vô hình giống trường hợp Mỹ Latinh và Trung Đông sau thời kỳ phát triển vượt bậc trong hai thập niên 1960 và 1970. Trung Quốc sẽ không được như Nhật Bản, Hàn Quốc, là những nước hiếm hoi đã thoát khỏi tình trạng “đụng trần”. Bản báo cáo nêu rõ: “Khi mà các nước không có khả năng tăng năng suất lao động bằng cách đổi mới, họ sẽ rơi vào bẫy. Trung Quốc không phải chịu chung số phận đó (nếu áp dụng các chính sách đổi mới).”

Tất cả các lập luận đến nay đều trở nên rõ ràng. Lực lượng lao động rẻ từ khu vực nông thôn của Trung Quốc đang cạn kiệt. Bản báo cáo của TTNCPTNN đã chỉ ra rằng Trung Quốc đang đối mặt với tình trạng thay đổi nhân chủng trệch hướng, khi mà tỉ lệ người già sống phụ thuộc cao gấp đôi tỉ lệ ở Bắc Âu trong vòng 20 năm.

Bản báo cáo tiếp tục nói rằng Trung Quốc đã gặt hái thành quả từ nhân công rẻ sẵn có và sự phát triển dựa vào đầu tư, xuất cảng và sự tăng trưởng mang tính rượt đuổi. Trung Quốc còn có thể dựa vào nền kỹ thuật nhập cảng để tiếp tục đẩy mạnh phát triển (trung bình 10%/năm kể từ khi Đặng Tiểu Bình bắt đầu cuộc đột phá mở cửa kinh tế vào năm 1978). Bản phúc trình cho hay: “Trung Quốc đã đi đến một khúc ngoặt khác của con đường phát triển. Nó đòi hỏi một sự thay đổi chiến lược mới mang tính nền tảng.”

Như tôi đã từng trình bày, TTNCPTNN cho biết mức phát triển của Trung Quốc sẽ chậm xuống còn 7% vào cuối thập niên này và 5% vào cuối thập niên 2020 ngay cả nếu Trung Quốc cải tổ sâu rộng. Sự trì trệ sẽ xảy ra nếu Trung Quốc tiếp tục bám vào mô hình kinh tế và xã hội do nhà nước kiểm soát. TTNCPTNN cho rằng: “Những lực hỗ trợ cho sự tiến bộ nhanh chóng của Trung Quốc đang yếu dần. Sự kiểm soát tuyệt đối của chính quyền trong một số lãnh vực chính, trong giai đoạn đầu là lợi thế, tuy nhiên trong tương lai rất có thể trở thành hàng rào cản trở sự sáng tạo. Vai trò của khu vực tư nhân rất quan trọng vì sự sáng tạo trong lĩnh vực kỹ thuật hoàn toàn khác biệt về bản chất so với giai đoạn chạy đua để bắt kịp công nghệ thế giới. Đây không phải việc có thể hoàn thành bằng sự kế hoạch hóa của chính phủ.”

Xem ra ông Tập Cập Bình nghĩ rằng ông có thể loại bỏ một nửa những thứ này, và lựa chọn một số cải tổ thuận lợi nhất mà ông nghĩ có thể tạo ra phát triển trong khi bóp nghẹt báo chí, Internet, tự do khoa học, và làm sống lại các cuộc “tự phê bình” theo kiểu Mao-ít để kiểm soát chặt chẽ toàn bộ đảng. Người ta nhìn thấy rõ rệt sự tái hồi của chủ nghĩa Lê-nin. Vụ xử lý một nhà báo của Tin Nhanh Quảng Châu (Guangzhou Express) trong tuần này, khi người đó buộc phải thốt ra những lời ngớ ngẩn trong một màn thú tội được thu hình có công an theo dõi kèm theo những thủ tục truy tố bị lên án, đã mang mầu sắc Cách Mạng Văn Hóa nặng nề.

Chắc chắn phải có sự đánh đổi: hoặc Đảng Cộng Sản Trung Quốc phải từ bỏ bớt sự kiểm soát về các mặt chính trị xã hội để cho phép “tinh thần sáng tạo” phát triển; hoặc những cuộc cải tổ sẽ bị thoái hóa thành những bùa phép vô nghĩa và những lời phát biểu khoa trương nhảm nhí, khiến Trung Quốc rơi vào cái bẫy “lợi tức trung lưu”. Chúng ta đang ở thời điểm mà Trung Quốc phải đưa ra quyết định. Hãy dõi theo sát những thông tin từ Hội nghị Trung Ương 3.

TRẦN NGỌC ANH dịch

PHONG VỆ nhuận sắc