TIẾNG DÂN
8-3-21

Câu chuyện phở Tank Noodle ở Chicago

Nhã Duy

         Theo sau công bố của Bộ Lao Động buộc tiệm phở Tank Noodle, tức Phở Xe Tăng ở Chicago của một gia đình gốc Việt phải trả lại cho nhân viên gần 700.000 đô la bị xem là đánh cắp lương bổng của họ (wage theft), chính quyền tiểu bang này vừa tiếp tục xem xét Tank Noodle có phải trả lại 150 ngàn tiền tài trợ gián đoạn kinh doanh mà tiệm này đã xin được từ chính phủ hay không. Vì nguồn tiền này yêu cầu các cơ sở thương mại được cho phải hoạt động và tuân thủ đúng theo luật lệ hiện hành.

Trong thông cáo báo chí từ Bộ Lao Động Hoa Kỳ vào tuần qua, các thanh tra đã phát hiện tiệm phở Việt này vi phạm nhiều luật lệ lao động FLSA, không trả lương cho một số nhân viên, mà chỉ dùng tiền tip khách cho để thay lương. Một số nhân viên khác chỉ nhận được mức lương cố định dù họ có phải làm thêm bao nhiêu giờ, không được nhận tiền phụ trội ngoài giờ theo luật định.

Hơn thế nữa, tiền tip không chỉ chia cho nhân viên phục vụ, mà còn chia cho cả cấp quản lý tiệm của gia đình, điều bị luật ngăn cấm. Tiệm phở không lưu giữ giấy tờ, sổ sách nên Bộ Lao Động đã tính ra số tiền buộc phải trả lại cho khoảng 60 nhân viên gần 700 ngàn đô nói trên.

Câu chuyện phở Xe Tăng không phải là chuyện cá biệt trong cộng đồng gốc Việt tại Mỹ nếu ai đó thật sự chỉ ra những tiệm ăn hay cơ sở thương mại đã từng bắt chẹt, ăn chặn tiền lương nhân công tại địa phương mình. Trên thực tế, Bộ Lao Động đã từng ra thông cáo tương tự về những tiệm hay chợ gốc Việt thuê mướn nhân viên không có giấy tờ hợp pháp để dễ dàng lạm dụng sức lao động của họ với giá rẻ mạt. Năm 2015 Bộ Lao Động cũng từng buộc một chợ Việt tại Texas trả lại 416 ngàn đô la cho nhân viên vì cùng các vi phạm nói trên.

Theo luật liên bang hiện hành, mức lương tiền mặt tối thiểu riêng cho nhân viên làm việc trong lãnh vực nhận tiền tip là $2.13 trên mức $7.25 chung. Tuy nhiên lương tối thiểu tại các tiểu bang khác nhau, như tại tiểu bang Illinois (Chicago) thì lương tối thiểu chung là $11 và tiền mặt tối thiểu là $6.60/giờ. Nếu các nhân viên nhận lương và tip không đủ mức lương tối thiểu thì các chủ nhân phải bù vào theo luật. Nên dù giấu hay không có hồ sơ lương bổng lưu giữ thì các chủ nhân cũng buộc phải trả tiền đã ăn cắp của nhân viên theo tính toán của bộ.

***

Chuyện ăn chặn lương của Tank Noodle có lẽ sẽ không rầm rộ và được chú ý ở cấp quốc gia nhiều đến vậy nếu không có vụ gia đình chủ nhân tiệm này đã bay lên Washington DC ủng hộ tổng thống Donald Trump, theo họ là để góp phần ngăn chận cuộc bầu cử “bị đánh cắp” trong vụ bạo loạn ngày 6 tháng 1 đã gây xôn xao dư luận.

Hình ảnh được các thành viên gia đình hãnh diện đưa lên trang mạng xã hội với những hàng chữ như “Jan 6 Get Wild! fightfortrump” không ngờ gặp sự chống đối dữ dội của cư dân tại đây, buộc tiệm đã chống chế về hành động của mình khi đưa ra tuyên bố rằng “quốc gia cần hàn gắn, chúng tôi sẽ làm phần của mình và kêu gọi cộng đồng cũng vậy”. Dù kêu gọi “chiến đấu cho Trump” và tuyên bố “cần hàn gắn” xem ra là hai điều trái ngược.

Phở Tank Noodle hoạt động tại Chicago từ 20 năm qua, được xem là một tiệm bề thế và đang có kế hoạch khai trương tiệm thứ nhì. Nhìn con số nhân viên từng làm việc tại đây, cũng như lập tức trả lại số tiền rất lớn cho nhân viên mà không có sự khiếu nại, có thể thấy đây là tiệm phở phát đạt, lợi nhuận khá cao. Trả lời báo Today, con trai chủ tiệm phở là Thiên Lý bảo rằng, “Chúng tôi là di dân, cha mẹ tôi là di dân. Chúng tôi yêu đất nước này, họ đến đây tay trắng và tạo dựng nên sự nghiệp…”. Một câu chuyện di dân thành đạt nhưng chẳng mấy gì đáng để hãnh diện khi bị truyền thông bản xứ xem là ăn chặn, gian tham với đồng hương mình.

Việc bóc lột công sức những người di dân xảy ra khắp mọi nơi, với nhiều người nhưng đáng xấu hổ khi nó được sử dụng đối với chính những đồng hương khốn khổ của mình, những người đến sau và cần mẫn, chấp nhận những công việc với mức lương thấp nhất và cam chịu sự ức hiếp. Trong bài xã luận tuần này đăng trên báo Chicago Sun Times viết về vụ phở Tank Noodle, tác giả kết luận rằng, “Khi những (chủ nhân) di dân lạm dụng đồng hương mình, đó là điều ác độc”.

Kết luận của Chicago Sun Times đã kết thúc câu chuyện về một gia đình di dân gốc Việt, những người đến Mỹ tay trắng rồi tạo dựng và thành công tại Mỹ qua nhiều đời tổng thống, nay ủng hộ cuồng nhiệt Donald Trump, cũng như đã ăn chặn đồng hương ra sao. Nhưng ắt câu chuyện sẽ còn được quay trở lại nếu có những tuyên bố từ sở thuế vụ trong tương lai.