|
ĐỜI SỐNG VĂN
NGHỆ Nguồn: Nguồn: Sài Gòn giải phóng, Tp.HCM, số ra ngày 6-12-1988
(Tường thuật Hội nghị Ban Chấp hành Hội Nhà báo Việt Nam lần thứ
5, khóa IV)
Trong
bốn ngày 28, 29, 30-11 và 1-12-1988, Ban Chấp hành
Hội Nhà báo Việt Nam đã
họp Hội nghị lần thứ V, tại Hà Nội để kiểm điểm tình hình hoạt động
của Hội và bàn việc chuẩn bị Đại hội lần thứ V. Ban Chấp hành có có
53 ủy viên, tại hội nghị có mặt 41 đồng chí, vắng mặt 12 đồng chí,
đó là các đồng chí Hoàng Tùng, Thanh Nho, Trần Công Mân, Hồng Hà,
Nguyễn Văn Đức, Nguyễn Thị Vân, Trần Đình Hòe, Lưu Thành Tâm, Nguyễn
Văn Thường, Hồ Ngọc Hương, Trần Năng Tâm (mất), Lan Anh.
Hội
nghị đã diễn ra trong không khí dân chủ rất sôi nổi so với 4 kỳ họp
trước đây. Các ủy viên dự họp đã làm chủ hội nghị với 38 người tham
gia diễn đàn, 69 lượt phát biểu trong đó 21 người phát biểu 1 lần,
10 người phát biểu 2 lần, 6 người phát biểu 3 lần, 1 người phát biểu
4 lần và 1 người phát biểu 6 lần.
Đánh
giá tình hình báo chí và hoạt động của Hội một năm qua
Trong
buổi sáng ngày họp đầu tiên, các đại biểu đã phát biểu tập trung các
nội dung: Báo chí vừa qua có những nỗ lực đổi mới nhưng nhìn chung
chưa đáp ứng được nhu cầu của quần chúng và của Đảng và dân chủ hóa,
công khai hóa. Nhiều báo địa phương đã mạnh dạn đi vào cuộc đấu
tranh chống tiêu cực trong năm qua và được bạn đọc tin cậy hơn.
Hội Nhà báo cũng đã
chuyển hướng hoạt động, nhiều cuộc hội thảo, trao giải thưởng... là
những chuyển biến tích cực góp phần đẩy mạnh phong trào đổi mới báo
chí. Các ý kiến quan tâm phân tích một tình hình khá phổ biến. Ở
nhiều nơi, cấp ủy chưa ủng hộ báo chí đi vào đổi mới, hiện còn nhiều
trục trặc, xa cách trong mối quan hệ giữa cấp ủy và báo chí nhất là
trên hai mặt chống tiêu cực và đổi mới thông tin. Nhiều đại biểu nêu
lên mối lo ngại về một hiện tượng ngày càng phát triển hiện nay là:
Những cách ra đi khác nhau của các tổng biên tập báo, cụ thể
có ý kiến nêu vấn đề báo Kiên Giang, Minh Hải, Quảng Ninh...
cần được Ban Chấp hành Hội xem xét theo hướng bảo vệ đội ngũ những
người làm báo đổi mới. Tính về số lượng, con số các tờ báo đi vào
đổi mới còn là thiểu số (khoảng 1/8) trong 250 tờ báo cả nước từ
trung ương đến địa phương, vì thế cần có cơ chế đảm bảo chung cho
báo chí đổi mới thay vì để mặc cho tình hình hiện nay, báo nào đi
vào đổi mới thì luôn gặp khó khăn, đe dọa, còn các báo đứng ngoài
cuộc đổi mới, trì trệ, thì được yên ổn, có khi còn được một số cấp
ủy cho là chững chạc, vững vàng.
Đặc
biệt, các ý kiến phát biểu đều lưu ý đến sự kiện báo Văn nghệ,
yêu cầu Ban Chấp hành phải có trách nhiệm đánh giá báo Văn nghệ
với tư cách một tờ báo, một thành viên trong đội hình báo chí cả
nước.
Vào
buổi chiều ngày họp đầu tiên, đồng chí Trần Trọng Tân, Trưởng ban
Tuyên huấn Trung ương, đã đến phổ biến kết luận chín điểm về công
tác tư tưởng của Bộ Chính trị.
Những
vấn đề được thảo luận tập trung trong đánh giá tình hình báo chí và
công tác Hội năm năm qua
Kể từ
ngày thứ hai của cuộc họp, ngoài các ý kiến phát biểu tiếp tục tập
trung chung quanh báo Văn nghệ, các đại biểu đã đi vào thảo
luận về dự thảo báo cáo công tác báo chí và công tác Hội năm năm
qua, về việc chuẩn bị cho Đại hội toàn quốc lần thứ V sắp tới.
Hầu hết
ý kiến cho rằng từ sau Đại hội VI, hoạt động báo chí đã có những
chuyển biến tích cực cần ghi nhận. Đã có những bước tiến cơ bản ngay
cả trong việc xác định rõ thêm chức năng, nhiệm vụ của báo chí. Báo
chí không chỉ nói tiếng nói của Đảng mà còn là diễn đàn làm chủ của
nhân dân, là công cụ của quyền lực nhân dân. Báo chí không còn có
thể chỉ truyền đạt, thúc đẩy cho dân làm, dân bàn, dân kiểm tra.
Nhiều ý kiến tâm đắc nhận xét công cuộc dân chủ hóa xã hội đã xác
định ngày càng rõ hơn quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận của nhân
dân và báo chí đã biết chủ động thoát ra khỏi số phận cũ trước đây
thường được coi là "kẻ ăn người ở trong nhà". Báo chí đã mở rộng
thông tin dù cái nền chung vẫn đang tồn tại một chính sách thông tin
hết sức lạc hậu, bảo thủ. Báo chí đã dũng cảm đấu tranh chống tiêu
cực, bước đầu lấy lại lòng tin của người đọc, động viên được sức
mạnh của dư luận. Đã hình thành một đội ngũ nhà báo trẻ, nhạy bén về
chính trị và sắc sảo về nghiệp vụ. Về các mặt non yếu, các ý kiến
rất tập trung phân tích, phê phán nhiều tờ báo còn bị kềm hãm bởi tư
duy cũ, bị trói buộc bởi cơ chế cũ và những thế lực bảo thủ thành ra
xa rời cuộc sống, quay lưng với yêu cầu của nhiệm vụ và người đọc.
Hội nghị chia sẻ mối quan tâm của 10 ý kiến tập trung phân tích tình
trạng đang còn có khoảng cách không nhỏ giữa các cấp ủy và báo chí.
Ở những mức độ khác nhau, các ủy viên là Tổng biên tập các báo địa
phương đã phân tích tình trạng lệ thuộc nặng nề, có khi không còn có
thể độc lập trong hoạt động, nhất là trong những trường hợp báo tiến
hành chống tiêu cực, mà các cấp ủy không ủng hộ hay lại bao che cho
tiêu cực. Các ý kiến cũng yêu cầu
Hội Nhà báo Việt Nam nên
có thái độ đầy đủ trách nhiệm về những trường hợp ra đi hoặc bị đe
dọa ra đi khác nhau của một số tổng biên tập. Có ý kiến phản ánh dư
luận đang lo ngại về một chính sách cứng rắn không phải đối với
những tờ báo nhạt nhẽo, không tham gia đổi mới mà lại đối với các tờ
báo được công chúng tín nhiệm, quan tâm. Có một số ý kiến đề nghị
"điểm danh" lại đội ngũ báo chí, thậm chí Hội nên đề nghị cách chức
một số tổng biên tập đứng ngoài phong trào đổi mới, "yên tâm ngủ
ngon".
Hội
nghị cũng bàn đến nhiệm vụ báo chí phải thông tin đúng đắn, kịp thời
cho lãnh đạo, một yêu cầu có thực và cấp thiết hiện nay khi mà việc
phản ánh thông tin còn có thể bị nhiễu bởi những nguồn tin không xác
thực hay có xu hướng xấu. Có ý kiến đề nghị báo chí cần chú ý hoạt
động đổi mới lý luận hiện nay, là việc cơ bản không kém phần gay go
trong đấu tranh đổi mới tư duy. Có ý kiến nhấn mạnh bên cạnh mối lo
ngại rằng dân chủ hóa đang làm nảy ra những khó khăn có thể bị địch
lợi dụng thì cũng phải chú ý tình hình bộ máy quan liêu bảo thủ vẫn
đang tiếp tục những việc làm vô chính phủ, tác hại hơn đến đời sống
kinh tế - xã hội. Có ý kiến cho rằng cần tăng cường công tác báo chí
đối ngoại, cần chú ý nhu cầu được thông tin của gần hai triệu người
Việt ở nước ngoài.
Về Hội,
đa số ý kiến tập trung bàn về chức năng một
Hội Nhà báo thật sự đổi
mới. Hoạt động Hội gần đây đã có những chuyển biến tích cực phục vụ
phong trào chung. Tạp chí Người làm báo cần được tăng cường.
Cần góp sức giải quyết tình trạng có nhiều địa phương chưa lập được
Hội cấp tỉnh. Tuy có cố gắng, Hội chưa làm tròn trách nhiệm bảo vệ
các nhà báo bị trở ngại trong nghề nghiệp hoặc bị trù dập.
Ban
Chấp hành Hội sắp tới nhất thiết phải gồm những người làm báo có khả
năng, thật sự đổi mới. Cơ cấu đại biểu nên dành ưu tiên cho các nhà
báo vừa qua thật sự có góp mặt trong xu thế tiến bộ. Đề nghị trước
đại hội có hội nghị báo chí các khu vực và một kỳ hội nghị Ban Chấp
hành nữa để trực tiếp kiểm tra công việc chuẩn bị cho đại hội.
Ban
Chấp hành Hội đã quyết định triệu tập đại hội lần V vào cuối quý
II-1989. Đại hội sẽ tiến hành theo phương châm đổi mới, dân chủ,
đoàn kết. Vào ngày họp thứ tư, hội nghị đã dành cả hai buổi góp
ý và kiến nghị về dự thảo Luật Báo chí.
Vấn đề
chiếm nhiều thời gian thảo luận: Tuần báo Văn nghệ
Ngay từ
buổi thảo luận đầu tiên, các ý kiến đều đề nghị bổ sung vào văn bản
dự thảo báo cáo một sự kiện nổi bật trong năm qua của phong trào báo
chí đổi mới: sự kiện tuần báo Văn nghệ. Các ý kiến tập trung
quanh các điểm: báo Văn nghệ là một bộ phận của báo chí cả
nước, được dư luận đánh giá là đã góp sức vào công cuộc dân chủ hóa,
cần được Hội Nhà báo đánh
giá thật chính xác. Bạn đọc các địa phương gửi gắm sự chờ đợi vào
thái độ trách nhiệm của Ban Chấp hành
Hội Nhà báo. Có ý kiến
cho rằng việc đối xử, đánh giá báo Văn nghệ cần hết sức thận
trọng, thánh thức phong trào đổi mới báo chí. Có ý kiến cho rằng
việc Ban Thư ký Hội Nhà báo
quyết định khen thưởng ba phóng sự đăng trên báo Văn nghệ gần
đây (Lời khai của bị can của Trần Huy Quang, Tiếng hú của
con tàu của Nguyễn Thị Vân Anh, Anh hùng khi đã sa cơ của
Hoàng Minh Tường) đã minh định thái độ đánh giá nỗ lực đổi mới của
báo Văn nghệ. Trong thư gửi hội nghị (vì bị bệnh không dự
được), đồng chí Phó Chủ tịch Hội Thanh Nho cũng đề nghị đánh giá rõ
đóng góp tích cực của báo Văn nghệ. Từ sau đó, hễ có người
lên phát biểu là hầu như đều có ý kiến về báo Văn nghệ. Đến
hết ngày họp thứ ba, đã có 20 đồng chí phát biểu, 33 lượt ý kiến về
nội dung này.
Vào
buổi chiều ngày họp thứ hai, Ban Thư ký
Hội Nhà báo đã công bố
thư đề ngày 27-11-1988 của đồng chí Nguyên Ngọc, Tổng biên tập báo
Văn nghệ, gửi Ban Chấp hành
Hội Nhà báo. Bức thư có
đoạn viết:
"Vừa
qua, như tất cả các đồng chí đều biết, tuần báo Văn nghệ đã
bị Ban Chấp hành Hội Nhà văn phê phán rất nghiêm khắc. Việc đó đã
gây ra nhiều sự phản ứng trong công luận.
Trong
gần hai năm nay, mặc dầu còn nhiều khuyết điểm và nhiều sơ suất,
song tuần báo Văn nghệ đã có sự chuyển biến mạnh mẽ rõ rệt,
đã có sự đóng góp tích cực đáng kể vào đời sống xã hội và đời sống
văn học, đặc biệt trong công cuộc đổi mới đất nước theo tinh thần
Đại hội lần thứ VI của Đảng. Sự chuyển biến và đóng góp đó đã được
đông đảo công chúng đồng tình hoan nghênh. Tuần báo Văn nghệ
đã thật sự trở thành một thành viên tích cực trong đội ngũ báo chí
của chúng ta, trong công cuộc đấu tranh đổi mới hiện nay.
Do đó,
việc đánh giá và xử lý đối với báo Văn nghệ không chỉ liên
quan trực tiếp đến bản thân báo Văn nghệ mà còn có tác động
quan trọng đối với đời sống báo chí nói chung, với công cuộc dân chủ
hóa và công cuộc đổi mới hiện nay.
Đến
nay, theo một nguồn tin chính xác, tôi được biết rõ Ban Thư ký Hội
Nhà văn đã có quyết định "thuyên chuyển công tác" tổng biên tập báo
Văn nghệ và thay tổng biên tập khác.
Sau
những sự việc xảy đến với báo Văn nghệ như vừa qua, thì một
người ngây thơ nhất cũng thấy rõ ngay rằng cái gọi là "thuyên
chuyển công tác" đó thực chất là một kiểu kỷ luật, là cách
chức tổng biên tập một cách trá hình. Đây là một việc làm không
chính đáng.
Báo
Văn nghệ là tờ báo của Hội Nhà văn Việt Nam, nhưng đương nhiên
cũng là một tờ báo trong đội ngũ báo chí chung của chúng ta.
Tôi xin
chính thức đề nghị Ban Chấp hành
Hội Nhà báo Việt Nam có ý kiến của mình về sự việc, theo
chúng tôi là quan trọng này đối với một tờ báo, và đối với báo chí
nói chung. Tôi đề nghị Hội Nhà
báo lên tiếng, tùy theo cách các đồng chí thấy thích hợp về
việc này.
Buổi
sáng ngày làm việc thứ ba, hội nghị được nghe đồng chí Trần Trọng
Tân trình bày thêm về báo Văn nghệ. Đồng chí đã đọc cho hội
nghị nghe văn thư của Ban Thư ký Hội Nhà văn quyết định thuyên
chuyển đồng chí Nguyên Ngọc (thôi chức Tổng biên tập báo Văn nghệ)
sang nhận công tác thường trực Ban chuẩn bị Đại hội, công văn của
Ban Tuyên huấn Trung ương trả lời là Ban tôn trọng quyền quyết định
của Ban Thư ký Hội Nhà văn và điện khẩn từ thành phố Hồ Chí Minh
ngày 29-11-1988 của Phó tổng thư ký Hội Nhà văn Nguyễn Khải: "Tôi
không đồng ý thay Tổng biên tập báo Văn nghệ".
Vào
những phút cuối buổi sáng ngày làm việc thứ ba này, bỗng bùng ra một
cuộc thảo luận rất nhanh chóng, sôi nổi về báo Văn nghệ.
Trong bảy ý kiến có sáu ý kiến nhấn mạnh Ban Chấp hành
Hội Nhà báo cần tỏ thái
độ bảo vệ Tổng biên tập báo Văn nghệ, không thể tránh né,
quay lưng, phải nhìn thẳng vào sự thật đây chính là cách đối xử với
Tổng biên tập một tờ báo đổi mới, phải chú ý phản ứng của dư luận
trong, ngoài nước. Chỉ có một ý kiến ngược lại, cho rằng không cần
tỏ thái độ vì đồng chí Nguyên Ngọc không "bị đánh", "bị giết" gì cả.
Tóm
lại, sau ba ngày làm việc, 33 ý kiến trong tổng số 59 lượt phát biểu
(ngày thứ tư của hội nghị có 10 phát biểu về dự thảo Luật Báo chí)
đã thống nhất đánh giá báo Văn nghệ đã tích cực đóng góp vào
phong trào đổi mới báo chí, đã đi vào những vấn đề nóng bỏng của
cuộc sống và con người, hơn một năm qua đã hấp dẫn và có uy tín đối
với đông đảo bạn đọc. Dù có những nhược điểm, thiếu sót nhưng cơ bản
tờ báo đã tham gia công cuộc đổi mới. Chỉ có một ý kiến (phát biểu
dài nhất) cho rằng dù có đổi mới, báo Văn nghệ đã có những
"lệch lạc nghiêm trọng". Hội nghị giao cho Ban Thư ký
Hội Nhà báo gặp Ban Tuyên
huấn Trung ương để phản ánh sự quan tâm của các đồng chí về trường
hợp báo Văn nghệ tại hội nghị, gặp Ban Thư ký Hội Nhà văn
thông báo các ý kiến trong Ban Chấp hành
Hội Nhà báo và gặp đồng
chí Nguyên Ngọc, Chi hội Nhà báo báo Văn nghệ, tìm hiểu thêm
tình hình.
Vào lúc
thông qua bản thông báo của hội nghị, vấn đề báo Văn nghệ
cũng được nhiều người dự quan tâm, tỏ thái độ rất kiên quyết.
12-2-2022 |